Tου Φώτη Κόλλια
Οι δυσλειτουργίες, κυρίως στο σύστημα ανακύκλωσης συσκευασιών μέσω των γνωστών μπλε κάδων, οδηγούν το Υπουργείο Περιβάλλοντος σε σαφή αλλαγή της εφαρμογής των ελεγκτικών μηχανισμών αλλά και του θεσμικού πλαισίου για τα εγκεκριμένα Συλλογικά Συστήματα.
«Οι δεκάδες καταγγελίες για τους μπλε κάδους ανακύκλωσης (σ.σ.: τους οποίους διαχειρίζεται η Ελληνική Εταιρεία Αξιοποίησης Ανακύκλωσης - ΕΕΑΑ) αρχίζουν πλέον να λειτουργούν αποτρεπτικά για την ευαισθητοποίηση των πολιτών», υποστηρίζουν στο ΥΠΕΚΑ.
Πριν από λίγες ημέρες κυκλοφόρησε στο Διαδίκτυο άλλο ένα βίντεο που αποτυπώνει την αποτυχία του συστήματος των μπλε κάδων. Στο βίντεο φαίνονται οι υπάλληλοι καθαριότητας του Δήμου Μοσχάτου να αδειάζουν στο ίδιο απορριμματοφόρο τόσο τους μπλε κάδους ανακύκλωσης όσο και τους κάδους με τα υπόλοιπα απορρίμματα. Πρόσφατα υπήρξε παρέμβαση κατοίκων στην Κόρινθο, επειδή οι μπλε κάδοι είχαν μετατραπεί σε εστία μολύνσεως στην είσοδο σχολικού συγκροτήματος.
Στο Υπουργείο καταγράφονται και καταγγελίες σύμφωνα με τις οποίες μεταφέρονται στη χωματερή τόσο τα οικιακά σκουπίδια όσο και τα ανακυκλώσιμα υλικά, τα οποία υποτίθεται πως τυγχάνουν διαφορετικής μεταχείρισης.
Την ίδια στιγμή που η διοίκηση της ΕΕΑΑ «πανηγυρίζει» για τη συνεχή αύξηση των ανακυκλούμενων υλικών, πυκνώνουν τα παράπονα των πολιτών. Όσοι παρακολουθούν τα συστήματα ανακύκλωσης (και ειδικά το σύστημα της ΕΕΑΑ με τους μπλε κάδους) υποστηρίζουν πως όποιος μελετήσει τις λεπτομέρειες θα καταλάβει γιατί απαξιώνεται σταδιακά το μοντέλο των μπλε κάδων ανά την Ελλάδα.
Οι σημαντικές λεπτομέρειες είναι ότι η ΕΕΑΑ μαζεύει κυρίως χαρτί/χαρτόνι (σε ποσοστό άνω του 70% των συλλεγόμενων ποσοτήτων), ενώ τα υπόλοιπα υλικά συσκευασίας (μέταλλο, πλαστικό, γυαλί) ανακυκλώνονται σε μικρό ποσοστό. Όταν «διαφημίζει» τις επιδόσεις της, η ΕΕΑΑ «ξεχνά» να αναφέρει ότι από την έναρξη λειτουργίας της (το 2003) έως σήμερα δεν έχει επιτύχει ποτέ τους ποσοτικούς στόχους που ορίζονται στο ισχύον θεσμικό πλαίσιο, τόσο για το σύνολο των ποσοτήτων όσο και ανά υλικό (εκτός του χαρτιού).
Η ΕΕΑΑ «ξεχνά» να αναφέρει ότι από τις ποσότητες που δηλώνει ότι συλλέγει, μόνο το 38% περίπου προέρχεται από τους μπλε κάδους. Οι υπόλοιπες ποσότητες αφορούν σε βιομηχανικά απόβλητα, που συλλέγονται από εμπόρους, χωρίς τη συνεισφορά και χωρίς υποδομή της ΕΕΑΑ.
Η ΕΕΑΑ «ξεχνά» να αναφέρει ότι τα τελευταία επτά χρόνια έχει εισπράξει περισσότερα από 210.000.000 ευρώ για να επιτύχει τους ποσοτικούς στόχους που έχει θέσει, αλλά δεν το έχει ακόμα καταφέρει. Πολλά λοιπόν τα προβλήματα και μάλιστα σημαντικά. Γιατί όμως υπήρξε αποτυχία και απαξίωση του συστήματος των μπλε κάδων; Πρώτον, επειδή η εταιρεία υποχρεώνει τους υπερχρεωμένους δήμους να κάνουν τη συλλογή και μεταφορά των ανακυκλώσιμων υλικών που συγκεντρώνονται στους μπλε κάδους και μάλιστα με δικές τους δαπάνες.
Συνεπώς ο δήμος δεν μπορεί να δαπανά χρήματα για λογαριασμό ενός συστήματος, ενώ επιπλέον δεν μπορεί να ελεγχθεί η αξιοπιστία και η συνέπεια των δημοτικών υπαλλήλων. Γι’ αυτό και πυκνώνουν τα παράπονα για άδειασμα των μπλε κάδων στα απορριμματοφόρα που μεταφέρουν τα υπόλοιπα σκουπίδια.
Η ΕΕΑΑ είναι το μοναδικό από τα εγκεκριμένα συστήματα ανακύκλωσης που στην ουσία υποχρεώνει τους δήμους να συλλέγουν και να μεταφέρουν τα υλικά. Έτσι οι ΟΤΑ επιβαρύνονται με σημαντικό κόστος (από τα καύσιμα μέχρι τις ανθρωποώρες των δημοτικών υπαλλήλων).
Η ΕΕΑΑ πρέπει με βάση τη συμφωνία να τους αποζημιώνει, αλλά μόνο το 2009 έλαβαν κάποια χρήματα που καλύπτουν ένα μόνο τμήμα του κόστους τους. Δια της συγκεκριμένης μεθόδου, η εταιρεία δεν μπορεί να ελέγξει στην ουσία το αποτέλεσμα της προσπάθειας.
Δεύτερο, την ίδια στιγμή που οι δήμοι επιβαρύνονται με σημαντικό κόστος και πολλαπλασιάζονται τα παράπονα, η ΕΕΑΑ διαθέτει υψηλά διαθέσιμα (καταθέσεις ύψους 48 εκατ. ευρώ, ως αδιάθετο αποθεματικό στα τέλη του 2009!).
Για κάποιους στο υπουργείο αυτό δείχνει πως η εταιρεία δεν τηρεί τις υποχρεώσεις που απορρέουν από το επιχειρησιακό σχέδιό της και δεν προχωρά τις επενδύσεις με τους απαραίτητους ρυθμούς, και γι’ αυτό απομακρύνεται το ενδεχόμενο επίτευξης των στόχων ανακύκλωσης που θέτουν οι κοινοτικές οδηγίες. Τρίτο, στο υπουργείο φοβούνται πως αν υπάρξουν καταγγελίες, τότε οι δήμοι κινδυνεύουν να επιστρέψουν χρήματα (τέλη καθαριότητας) στους πολίτες.
Οι ΟΤΑ καλύπτουν το κόστος συλλογής και μεταφοράς των υλικών που συγκεντρώνονται στους μπλε κάδους μέσω των τελών καθαριότητας τα οποία, όμως, είναι ανταποδοτικά και μπορούν να χρησιμοποιηθούν μόνο για υπηρεσίες καθαριότητας. Η ανακύκλωση συσκευασιών δεν εντάσσεται στις συγκεκριμένες υπηρεσίες. Τέταρτο, αρκετοί υποστηρίζουν πως η τοποθέτηση των μπλε κάδων δίπλα στους κάδους για τα υπόλοιπα απορρίμματα εφαρμόζεται μόνο στην Ελλάδα. Επίσης, μόνο στην Ελλάδα το χαρτί και το γυαλί συλλέγονται στον ίδιο (μπλε) κάδο, με κίνδυνο να περιοριστεί η δυνατότητα επεξεργασίας/ανακύκλωσης.
Πώς λειτουργεί η ανακύκλωση
ΟΙ ΥΠΟΧΡΕΟΙ (βιομηχανίες, κ.λπ.) για ανακύκλωση και οι φορείς διαχείρισης στην ουσία διαχειρίζονται τα χρήματα των καταναλωτών. Σύμφωνα με την αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει», στις συσκευές και τα προϊόντα που αγοράζει ο καταναλωτής υπάρχει ενσωματωμένο ένα ποσοστό περίπου 2 τοις χιλίοις, επί της τιμής του προϊόντος, το οποίο εισπράττεται από τον υπόχρεο για την ανακύκλωση.
Η ΕΕΑΑ είναι ένα από τα 11 εγκεκριμένα συστήματα ανακύκλωσης στην Ελλάδα. Ιδρύθηκε από ισχυρές βιομηχανίες και άλλες επιχειρήσεις. Το 2009 στο μετοχικό της κεφάλαιο συμμετείχαν (με 65%) 20 επιχειρήσεις, ενώ το υπόλοιπο 35% ελέγχεται από την Κεντρική Ένωση Δήμων και Κοινοτήτων. Η εταιρεία εισπράττει ετήσια συνδρομή (σημαντικού ύψους...) από τα περίπου 1.550 μέλη της. Πέρυσι εκτιμάται πως έλαβε περί τα 29 εκατ. ευρώ, δηλαδή σχεδόν τα μισά από τα περίπου 70 εκατ. που εισέπραξαν από τους υπόχρεους τα 11 συστήματα ανακύκλωσης.